Page 14 - TINA Dergi Sayi 10

TINA

Denizcilik Arkeolojisi Dergisi

ÇeVreSeL OrtAm Ve mArmArA DenİZİ All marine bodies, even if inland like the Mediter-
Ana okyanus sisteminin göreli olaraktan sığ boğazlar ranean or the Aegean, in some way reflect the chan-
üzerinden bağlanan iç denizlerde deniz seviyelerinin inip ges taking place in the oceans. However, the process
çıkması gibi çevresel koşulların değişmesi her zaman abar- may be totally different in marine bodies such as the
tılı sonuçlar vermiştir. Bu bağlamda denizsel ortam yani Baltic Sea, Red Sea, or White Sea that are connected
to the oceanic system through shallow straits. The
dikey oksijen sirkülasyonu, ısı değişimi, tuzluluk oranı, Sea of Marmara in this respect is far more complex
biyoçeşitlilik, sapropel oluşumu ve akıntıların yönü ve as part of a chain of inner seas, running as Dardanel-
niteliğinin değişimi ile oluşan değişikliklerin en iyi deniz les-Marmara-Bosporus-Black Sea-Kerch Strait-A-
diplerinde biriken tortulların incelenmesiyle izlenebildiğini zov-Manych Channel-Caspian-Uzboy Channel-A-
genel olarak hatırlatmakta yarar görüyoruz. İster Akdeniz ral (fig.1). Prevailing conditions in each part of this
ister Ege gibi iç denizler olsun, bütün denizler okyanus sis- system differ considerably due to the versatility of
temleri ile bağlantılı olarak gelişir. Ancak Baltık Denizi ve agencies involved.
Conventionally, the main focus on inland seas
Kızıldeniz gibi okyanus sistemine dar boğazlarla bağlanan was on the Baltic, overlooking the Marmara-Black
deniz kütlelerinde süreç iç denizlerden çok daha farklı ola- Sea system. Pfannenstiel was the first academic to
rak gelişmiştir. Bu bağlamda Çanakkale Boğazı, Marmara, notice peculiarities of this system while prospec-
İstanbul Boğazı, Karadeniz, Kerç Boğazı, Azak Denizi, ting a probable water channel through the Sakarya
1
Manycz Nehri, Hazar Denizi, Uzboy Nehri şeklinde uza- Delta and Marmara. It was then Erinç who defined
yıp giden bir iç denizler zincirinin parçası olan Marmara the critical aspects of the system, which later were
2
Denizi’nin durumu çok daha karmaşıktır (Fig. 1). Yukarıda further elaborated by Stanley and Blanpied (fig.2).
tanımladığımız iç denizler zincirinin her bir parçasındaki Going into the details of this complex system is far
beyond the scope of this paper. We shall restrict our-
koşulları belirleyen ögeler bir diğerinden farklıdır. Bu ne- selves to only noting a few particularities that are
denle bu karmaşık sistemin her bir biriminde ortaya çıkan of critical importance in understanding the changing
sonuçlar da diğerinden farklı olacağı gibi bunlar da zaman conditions at and around the Sea of Marmara when
içinde sürekli olarak değişecektir. Neolithic farmers arrived.

Fig.1: Son Buzul
Çağı’nda deniz
seviyeleri şimdi-
kinin 125 metre
altındayken iç
denizler zinciri
ve bunların ara-
sındaki geçişi
sağlayan boğaz-
lar: Çanakkale
Boğazı- Marmara
Denizi-İstanbul
Boğazı-Ka-
radeniz-Kerç
Boğazı-Azak
Denizi- Manych
Nehri-Hazar De-
nizi-Uzboy Neh-
ri-Aral Gölü.
Fig.1: The Chain
of Inner Seas
and Connecting
Straits, From
Dardanelles-Mar-
mara-Bospo-
rus-Black
Sea-Kerch-A-
zov-Manych-Cas-
pian-Uzboy Aral
at the time of Last
Ice Age with sea
levels about 125
4 pFANNENSTIEL,M. 1944. meter below its
5 ERINÇ 1954; STANLEY AND BLANpIED 1980. present stand.
12