Page 11 - TINA Dergi Sayi 10

TINA

Maritime Archaeology Periodical

MARMARA DENİZİ VE NEOLİTİK YAŞAM
BİÇİMİNİN ANADOLU’DAN AVRUPA’YA AKTARIMI

THE SEA OF MARMARA

AND THE TRANSMISSION OF NEOLITHIC WAY OF

LIFE FROM ANATOLIA TO EUROPE
* Mehmet Özdoğan

Anahtar sözcükler: Neolitik yayılım, Marmara Bölgesi, denizcilik arkeolojisi, paleo-kıyılar, jeoarkeoloji
Key Words: Neolithic dispersal, Marmara Region, maritime archaeology, paleo-coastlines, geoarchaeology
ÖZet aBStRaCt

Marmara Denizi, Dünya deniz düzlemlerinin düşük ol- In periods of low sea level, the Sea of Marma-
duğu dönemlerde farklılaşarak göl ortamından iç denize ra is part of a very complicated chain of inner
dönüşen, çok karmaşık iç denizler zincirinin bir parçasıdır. seas, each developing distinct modalities. Du-
Bu açıdan Marmara son Pleistosen ve ilk Holosen dönemde ring the late Pleistocene and early Holocene, the
Mezolitik geleneğe göre yaşayan balıkçı topluluklara balık- Marmara was a brackish lake, providing opti-
çılık yapmak için uygun koşulları sağlayan acı sulu bir göl- mum conditions for fishing communities living
dür. MÖ 10. binyılda Çanakkale Boğazı’ndan ılık ve tuzlu in the Mesolithic tradition. With the intrusion of
su girişiyle birlikte Marmara Gölü’nün ortamı ve deniz can- warm saline water from the Dardanelles around
lıları değişmeye başlamış, önceki dönemin balıkları ilk baş- the 10 millennium BCE, autochthonous marine
th
larda Marmara’nın doğusuna doğru çekilmeye başlamıştır. fauna of Marmara Lake seems to have receded
Bunun sonucunda Neolitik dönemin başlarında bir süre için to its eastern parts, making it possible for the
Marmara’da tatlı, acı ve tuzlu su balıkları yaşamlarını sür- Mesolithic Ağaçlı culture to flourish by fishing.
dürebilmişlerdir. Böylelikle yaşamını balıkçılıkla sürdüren The Neolithic way of life, which was based on
Mezolitik gelenekli Ağaçlı kültürünün Marmara’nın doğu farming, developed further in the East and then
kıyıları boyunca yaşamasına uygun bir ortam oluştuğu an- began dispersing to other regions by the end of
laşılmaktadır. İlk olarak Güneydoğu Anadolu’da gelişmeye the 8 millennium BCE, reaching the Marmara
th
başlayan ve Neolitik olarak tanımlanan çiftçi yaşam ancak Region by around 6600 BCE. It is now evident
8. binyılın sonunda diğer bölgelere yayılmış, yaklaşık MÖ that Neolithic farmers arrived to the Marmara
6600 yıllarında da Marmara Bölgesi civarına ulaşmıştır. Region via two distinct routes. One group travel-
Neolitik çiftçilerin Marmara Bölgesi’ne iki ayrı yoldan gel- led along the Aegean coast, where they moved
dikleri anlaşılmaktadır, bunlardan biri Ege kıyıları boyunca at a quick pace in very sparsely populated Th-
hızla ilerleyerek seyrek nüfuslu Trakya’ya ulaşıp, Tuna Hav- race and established several settlements, among
zası’na kadar çok sayıda yeni yerleşim kurmuş olan göç them Hoca Çeşme and Aşağı Pınar. The other
dalgasıdır; Hoca Çeşme ve Aşağı Pınar’ı bu yeni kurulan group followed the valley of the Sakarya River,
yerleşmeler arasında sayabiliriz. Diğer grup ise Sakar- and after encountering the Ağaçlı communities,
ya Nehri Vadisi’ni izleyerek Doğu Marmara’ya gelmiş, stopped and settled around İznik, in the Yenişe-
Ağaçlı topluluğu ile karşılaştıktan sonra bir süre bölgede hir, Bursa region, establishing settlements inclu-
durup İznik, Yenişehir, Bursa bölgelerinde Aktopraklık, ding Aktopraklık, Barcın, Menteşe and Ilıpınar.
Barcın, Menteşe ve Ilıpınar gibi yerleşmeleri kurmuşlar- However, not much later, the Neolithic farmers
dır. Mezolitik Ağaçlı ile çiftçi Neolitik toplulukların bir and local Ağaçlı communities merged with one
süre bölgede ayrı ayrı durduktan sonra kaynaştıkları ve another in the region around İstanbul, developing
bu kaynaşmadan Fikirtepe Kültürü diye tanımladığımız a new culture conventionally known as the Fi-
hem çiftçilik, hem avcılık hem de balıkçılık özelliklerini kirtepe Culture, which bore the characteristics of
taşıyan yeni bir kültürün oluştuğu görülmektedir. both: farming, hunting, and fishing.
* Emeritus, Prof. Dr. Mehmet Özdoğan. Orcid ID: 0000-0002-2874-4787. İstanbul Üniversitesi.
* Professor Emeritus, Mehmet Özdoğan. Orcid ID: 0000-0002-2874-4787. İstanbul University.
9