Page 13 - TINA Dergi Sayi 10

TINA ARTICLE

Maritime Archaeology Periodical

Marmara Bölgesi tarihöncesi döneme olan ilgim dok- o zamanlarda Anadolu’da bilinen örneklerle benzerlikler
tora tezimde Fikirtepe malzemesi üzerinde çalışırken bulunsa da sorun Türkiye’nin batı bölgelerinde kazılacak
karşılaşmış olduğum sorunlar nedeniyle ortaya çıkmış- yerlerin yok denecek kadar az olmasından kaynaklan-
tır. 20. yüzyılın başlarında Fikirtepe kültürü “Neolitik” maktaydı. Anadolu’da kazılmış Neolitik yerleşmelerin
olarak tanımlanmasına karşın bunu takip eden süreçte en batıda bulunan Hacılar yerleşmesi ile Bulgaristan’da
Mezopotamya odaklı görüşün etkisiyle Anadolu Yarı- kazılmış en yakın yerleşme arasında yaklaşık 800 km
madası’nın Neolitik dönemde yerleşime uygun olmadığı gibi karşılaştırma yapmayı olanaksız duruma getire-
şeklinde gelişen genel kanının da etkisiyle Son Kalko- cek kadar uzaklık bulunmaktaydı. Yukarıda sözü edilen
litik ve İlk Tunç Çağları arasındaki geçiş dönemine ta- amaçları göz önünde bulundurarak 1979 yılında başladı-
rihlendirilmiştir. Ancak başta James Mellaart ve David ğımız ilk alan çalışmamızı İstanbul çevresinde yapmış,
French olmak üzere Fikirtepe kültürünün Neolitik Dö- daha sonra bölgede beklediğimiz sonucu alamayınca
nem’e ait olduğunu savunmaya devam etmiş araştırma- çalışma bölgemizi genişleterek 1980 yılından itibaren
cılar da bulunmaktadır . Marmara Denizi etrafındaki tüm bölgeyi kapsayan çalış-
3
Bu bölgede bir saha çalışması yaparken temel düşün- malara başlamıştık. Bu süreçte bazısı kazı bazısı sınırlı
cemiz öncelikle Fikirtepe kültürünün kapsadığı alanı ta- sondaj olmak üzere 9 buluntu yerinde çalıştık ve halen
nımlamak, sonrasında çok uzun süredir çokça tartışılan de kazı çalışmalarımızı sürdürmekteyiz. Çalışmalarımız-
Neolitik kültürün, çiftçiliğin, yerleşik köy yaşamının, da elde ettiğimiz sonuçlar yukarıda değindiğimiz ana
çanak çömlek gibi buluntu topluluğu ögelerinin Ana- soruyu yanıtlamamış ancak bizi doğru soruları sorar du-
dolu’dan mı Avrupa’ya taşındığı yoksa Balkanlar’da ruma getirmiştir. Bu yazı tarihöncesi dönemde Marma-
kendiliğinden mi oluştuğu sorusuyla ilgili bulgular elde ra Bölgesiyle ilgili bazı genellemelerle sorunları ortaya
etmekti. Doğu Trakya’dan toplanan malzeme ya Anado- koymayı ve bunun yanı sıra Neolitik yaşam biçiminin
lu’ya ya da Balkan geleneğine ait olacağı için yukarıda yayılımının denizsel ortamla olan ilişkisini vurgulamak
tanımladığımız sorunun kolaylıkla yanıtlanacağı düşün- için hazırlanmıştır. Bu bağlamda önce Marmara Denizi-
cesindeydik. O yıllarda Balkan ülkelerinde 300’ün üze- nin kültür tarihi üzerindeki bazı belirleyici olan özellik-
rinde Neolitik dönem yerleşmesi kazılmış durumdaydı; lerini tanıtmanın gerekli olduğu kanısındayız.
The Fikirtepe culture, in spite of being designated around İstanbul, then after 1980 covering the entire
as “Neolithic” in the early years of the 20th century, area around the Sea of Marmara. We have discovered
under the prevailing biases which denied the presence hundreds of hitherto unknown prehistoric sites, exca-
of Neolithic occupation in Anatolia, was later placed vated or tested nine sites, and we are still working in
in the transition between Late Chalcolithic and Early the region. If not providing definite answers to the big
Bronze Age. Nevertheless scholars, including James questions, at least we are now able to properly define
Mellaart and David French, in spite of all resistance, what the correct questions are. With this paper, along
decidedly published the Fikirtepe culture as being of with a conspectus of how the general picture now lo-
3
the Neolithic Period. In implementing a field project oks, we shall try to outline prospects for relating the
in this region, our main concern was initially to define maritime environment of the Marmara region with that
the territory covered by the Fikirtepe culture, and then of the neolithization process that took place in Nort-
to find evidence that would resolve the much debated hwestern Turkey. However, we find it necessary to first
problem of whether Neolithic culture, farming, seden- look at some particularities of the Sea of Marmara that
tary village life, pottery, etc. were transferred from have had a decisive role in the cultural formation pro-
Anatolia to Europe or developed independently in the cesses of the region.
Balkans. We expected that any material we collected
from Eastern Thrace would either be of Anatolian or tHe enVIrOnmentAL SettInG AnD tHe SeA OF mArmArA
of Balkan tradition and would thus suffice to answer Inner seas that are connected to the main oceanic
the big question. At that time, over 300 Neolithic sites system through relatively shallow straits may display
had already been excavated in the Balkan countries. extremely versatile responses to changes in global sea
Even though there were some similarities to what was levels, each one having its particular marine conditi-
known at that time from Anatolia, the problem was a ons that are different from the others. In this respect, it
lack of excavated sites in the western parts of Turkey, is worth noting that climatic fluctuations that took pla-
Hacılar being the westernmost excavated Neolithic ce on a global scale are most legible in the oceanic se-
site, some 800 km away from the nearest excavated diments, revealing information on changes in vertical
site in Bulgaria. With the above mentioned objecti- oxygen circulation, temperature, salinity, biodiversity,
ves, we set out to the field in 1979, initially working saprophel formation, and currents.

3 For arguments on the dating of Fikirtepe culture, with 3 Fikirtepe kültürünün tarihlendirilmesi ve görüşler için
extensive references, see ÖZDOĞAN 1992. bk. ÖZDOĞAN 1992.
11