Page 12 - TINA Dergi Sayi 10

TINA

Denizcilik Arkeolojisi Dergisi

Kaynaşan bu yeni kültür Trakya’ya doğru daha fazla This new amalgamated culture remained in the region
hareket etmeden bu bölgede kalmış, en iyi bilinen yer- without moving further into Thrace; it developed locally
leşimleri Pendik, Arkaik Fikirtepe, Klasik Fikirtepe, Ye- through the evolutionary stages of the Archaic Fikirtepe,
nikapı ve Yarımburgaz olan kültürlerinin evrelerinden Classical Fikirtepe and Yarımburgaz cultures, which are
geçerek yerel olarak gelişmişlerdir. best known from the sites at Pendik, Fikirtepe, Yenikapı
Neolitik kültürün Yakın Doğu’dan batıya doğru Avru- and Yarımburgaz.
pa’ya genişlemesinde ana yollardan biri Marmara’dan One of the main routes in the western expansion of Ne-
geçmektedir; kuşkusuz bu geçiş sürecinde Marmara ve olithic culture from the Near East to Europe must have
Boğazların durumu önemli bir etkendir. Buna bağlı ola- gone through the Marmara region, eventually to be great-
rak, Marmara Denizi’nin düzlemi bazen boğazların açı- ly bound by the prevailing marine conditions. Conditions
lıp kapanmasına, bazen de bölgenin tektonik hareketle- of the Marmara basin are defined firstly by changes in
rine bağlı olarak sık sık değişmiş ve bu süreçte eski kıyı sea level, then by local neo-tectonic activities. For this
şeritleri bugünkü deniz düzleminin altında kalmışlardır. reason, a systematic but intensive study of the submerged
Bu nedenle sular altında kalan kıyı şeritleri üzerinde ya- coastlines is bound to reveal ground-breaking results, not
pılacak sistematik ve yoğun bir çalışma sadece kültürel only related to cultural process, but even more for un-
değil, yerel jeomorfolojik süreç ile ilgili de çığır açan derstanding the local geomorphological process.
sonuçlar ortaya çıkaracaktır. An OVerVIew OF tHe HIStOrY OF reSeArCH 1
ArAŞtIrmA tArİHİne bİr bAKIŞ 1 The Sea of Marmara is critically located at the interse-
Marmara Denizi Anadolu, Ege, Balkanlar ve Karade- ction of major zones of cultural formation - Anatolia, the
niz gibi her biri kendi içinde farklı çevresel ve kültürel Aegean, the Balkans, and the Black Sea - each having
ortamına sahip kültürel oluşum bölgelerinin buluşma its distinct environmental and cultural setting. Accor-
noktasında önemli bir konumdadır. Buna bağlı olarak dingly, the types of interaction that took place in the past
geçmişte bu bölgeler arasında gerçekleşmiş olan göç, among those regions, be it migration, invasion, transfer
istila, mal veya teknoloji transferi gibi her tür etkileşim of commodities or of technologies, had to go through this
ister istemez bu bölge üzerinden geçmek durumundadır. region. Even though the strategic location of the Sea of
Marmara Denizi’nin stratejik konumu sadece haritaya Marmara is apparent by simply looking at a map, until
bakarak bile belli olsa, son zamanlara kadar bu bölge, recently the region remained one of the least archaeo-
özellikle de Avrupa kıtasında kalan kısmıyla Türkiye’nin logically explored parts of Turkey, particularly the por-
arkeolojik olarak en az araştırılan yerlerinden biri olarak tion in Europe. The reasons, beyond the deficiency of
kalmıştır. Arkeolojik araştırma eksikliğinin arkasındaki archaeological research, are multifarious, ranging from
nedenler çok çeşitlidir. Bunlar uygarlık tarihinin gelişi- Mesopotamia-centric biases, to reactionary approaches
mine Mezopotamya odaklı bakan yanlı görüşten, Gordon to Gordon Childe’s diffusionist models that denied Near
Childe’ın Avrupa uygarlığının Yakın Doğu’dan göç ile Eastern origins and propagated ideas of an independent
geldiği görüşünü reddeden “göç karşıtı (Anti Difüzyo- development of the Neolithic lifestyle in the Balkans.
2
nist)” kuramlar ve buna bağlı olarak Neolitik yaşam bi- Nevertheless, it is of interest to note that the Neolithic
çiminin Anadolu’dan bağımsız bir biçimde Balkanlar’da sites of Fikirtepe and Pendik, both located on the eastern
geliştiğini savunan “Avrupa odaklı” görüşlere kadar çe- shores of the Sea of Marmara, were the first sites to be la-
şitlenmektedir . Bölgeye ilgi eksikliğine karşın Marmara beled as “Neolithic” in Turkey as early as 1907. Likewi-
2
Denizi’nin doğu kıyısındaki Fikirtepe ve Pendik’in 1907 se, the Cave of Yarımburgaz, now one of the landmarks
gibi erken bir tarihte “Neolitik” olarak adlandırılmış of prehistoric archaeology, had been excavated as early
Türkiye’deki ilk yerleşmeler oldukları unutulmamalıdır. as 1927 by Howasse. Halet Çambel and Kurt Bittel’s later
Benzer bir şekilde günümüzde tarihöncesi arkeolojisinin excavations at Fikirtepe (1952-54), limited soundings by
simgelerinden biri olan Yarımburgaz Mağarası’ndaki Şevket Aziz Kansu, and the random surface surveys of
ilk kazı da 1927 yılında Howasse tarafından yapılmış- David French, Cullberg were the main sources of infor-
tır. Takip eden yıllarda Halet Çambel ve Kurt Bittel’in mation on the region prior to the commencement of our
Fikirtepe kazıları (1952-54), Şevket Aziz Kansu’nun sı- project in 1979.
nırlı sayıdaki sondajları ve David French ve Cullberg’in Our interest in the prehistory of the Marmara region
bölgede yapmış olduğu yüzey araştırmaları projemizin was stimulated by the problems we encountered whi-
1979 yılındaki başlangıcından önce bölgeyle ilgili temel le working on the Fikirtepe material for my Doctoral
bilgi kaynakları olmuştur. Thesis.

1 Bölgenin araştırma tarihi ve kapsamlı bilgiler için bk. 1 For a more detailed survey on the history of research with bib-
ÖZDOĞAN 1983, 1986, 2013. liographic references, see ÖZDOĞAN 1983, 1986, 2013.
2 Yayılmacı ve yayılmacı-karşıtı kuramlar ile ilgili tartışmalar 2 For an extensive discussion on diffusionist and anti-diffusionist
için bk. ÖZDOĞAN 1997b, 2010, 211a. models see ÖZDOĞAN 1997b, 2010, 211a.
10