Page 59 - TINA Dergi Sayi 10

TINA

Maritime Archaeology Periodical

e. DenİZ SeVİYeSİ Ve KIYISAL DeğİŞİmLerİn Antropojenik kalıntıların çökerek yıkılması ned-
YenİDen OLuŞturuLmASI eniyle deniz seviyesinin yanlı bir şekilde yeniden
Deniz Seviyesi Belirteçleri: Denize ilişkin arke- oluşturulma olasılığını bertaraf etmek için anakayadan
olojik kalıntılar sıklıkla inşa edildikleri ve hizmet çıkartılan taşlarla yapılan düzenekler üzerinde
68
verdikleri zamanda kıyı şeridinin konumunu ve deniz çalışılmıştır . Bölgedeki dikey yerkabuğu değişim-
seviyesini kaydederek korur ve bunlar deniz seviyesi lerinin şiddetini değerlendirmek için üç düşünce
belirteçleri olarak kullanılabilir. Her belirtecin kendi hesaba katılmıştır: 1) yerel deniz seviyesi eğrisini
doğrusu ve sınılaması vardır ve daha yüksek veya daha tektonik olarak stabil bölgelerde oluşan global eğril-
düşük olası paleo su seviyesi yükseklikleri veya her erle karşılaştırmak. Eğer bölgede önemli bir yerel
ikisi üzerine veri sağlayabilir. Örneğin kıyı kuyuları çökme oluşmuşsa yerel eğriyi global eğrinin altına
işlevlerinin olduğu zamana ait olası en yüksek ve en yerleştirmiş olmalıdır, bunun tersi de doğrudur. 2)
düşük su tabakası yüksekliği ve paleo deniz seviyeleri son 4000 yılda oluşan ve şimdiki deniz seviyesi yük-
üzerine değerli bilgi sağlar . Diğer yandan yaşanan selmesine neden olan doğal özellikler üzerinde çalışma
66
zeminler yerleşme zamanındaki olası en yüksek deniz yapmak. Bunlar çökelti özellikleri (her zaman gelgit
seviyesini gösterir. Deniz seviyesi belirteçleri genel- bölgesinde gömülü olan kumsal kayaları), erozyonla
likle görece kara-deniz ilişkisi üzerine bilgi sağlar. Bu ilgili özellikler (mevcut deniz seviyesinin neden old-
şekilde kesin deniz seviyesi değişikliği ve bununla il- uğu aşınma platformları ve dalga çentikleri) ve biyoje-
işkili kıyı değişimleri düşünüldüğünde, diğer yönler de nik çökeltiler (aşınma platformlarında oluşan Vermeti-
dikkate alınmalıdır. Bunlar dikey yerkabuğu hareketleri dae kolonileri) olabilir, 3) Son İnterglasiyel dönemde
(tektonik, yapısal veya izostatik), arkeolojik kalıntının gömülü olan kumsal çökeltilerinin yüksekliğini kontrol
katılaşmamış çözelti içerisinde çökmesi, erozyon, etmek, yüksek deniz durumu (MIS 5e izotop evresi).
tortulaşma ve çökmedir. Tüm bu süreçler arkeolojik Tektonik olarak stabil bir bölgede bu çökeltilerin iç ke-
kalıntların yerlerini orjinal konum ve yüksekliklerinden narı (iç bölgedeki en çok çökelti limiti) deniz seviye-
değiştirmiş olabilir, bu yüzden mevcut yükseklikleri sinden 6-7 m yüksekliklerde olmalıdır (Fig. 3). Deniz
küresel östatik deniz seviyesi değişimleriyle ilişkili ol- seviyesinin üzerindeki son yükseklikleri son 120,000
mayabilir. Tüm bunları daha da karmaşık hale getirmek yıldaki ortalama dikey yerkabuğu değişimleri ile ilgili
için herhangi bir arkeolojik belirteçten anlaşıldığı üzere bir tahmini değer sağlayabilir ve Holosen için tahmini
69
genellikle deniz seviyesindeki görece değişikliğin so- bir kestirimde bulunulabilir .
rumlusu birtakım etkenler olabilir . Aynı şekilde üzerinde durulması gereken bir nokta
67
Paleo kıyı şeridi ve topografisinin modellenme- da bir kıyı şeridinin konum ve konfigürasyonlarındaki
si: İsrail kıyısında arkeolojik ve doğal deniz seviyesi yatay değişimlere mutlaka dikey deniz seviyesi veya
belirteçlerinin çalışılması bölgedeki deniz seviyesi yerkabuğu değişimlerinin neden olmadığıdır. Kıyı
değişimlerini gösteren tahmini bir eğrinin yeniden şeridindeki kayma erozyon veya sedimantasyon sonu-
oluşturulmasını sağlamıştır (Fig. 24). Örneğin At- cunda oluşabilir. Örneğin Hayfa Körfezi’nde kıyı şeri-
lit-Yam su kuyuları arazi günümüzden 9000 yıl önce di günümüzden yaklaşık 4000 yıl önce günümüzdeki
bir yerleşimken, deniz seviyesinin günümüzdekinden konumunun yaklaşık 4 km doğusundaydı ve o zaman-
yaklaşık olarak 16 m daha aşağıda olduğunu gösterir dan bu yana deniz seviyesinde herhangi bir değişiklik
70
(Fig. 25), diğer yandan Kfar Samir’de bulunan kuyular olmadan batıya doğru, şimdiki konumuna kaydı .
günümüzden yaklaşık 8000 yıl önce deniz seviyesinin Bu yüzden batimetri tek başına paleo kıyı şeridinin
günümüzdeki seviyesinden yaklaşık 9-10 m aşağıda yeniden oluşması için bir neden oluşturmaz. Kuzey
olduğunu ortaya koymuştur. Carmel kıyısında, yerel deniz seviyesi eğrisi arkeolojik
Konumdaki değişimler ve kıyı konfigürasyonu verilerini bölgede yapılan batimetrik haritalardan elde
yeniden oluşturulurken dikkate alınması gereken edilen bilgiler, dipaltı profili çıkarma (sub-bottom pro-
önemli etkenler tahmini yerel deniz seviyesi eğrisi ve filing) ve su jeti ile yapılan sondajlar ortaya çıkarmıştır
batimetridir. Ancak sonuçları büyük ölçüde değiştirme (bkz. yukarıda). Tüm bunlar kıyının zaman içerisinde-
olasılıklarına karşı bölgedeki tektonik stabilite ve ki konfigürasyon değişikliklerini yeniden inşa etmek
çökelti paternleri değerlendirilmelidir. için kullanılmıştır (Fig. 26).

66 GALILI- NIR 1993; NIR 1997.
67 Arkeolojik ve jeolojik deniz-seviyesi belirteçlerinin kullanımıyla ilgili daha ayrıntılı bilgi için bk: GALILI vd. 1988, 2005a; GALILI
vd. 2015b; BENJAMIN vd. 2017; GALILI vd. in press passim.
68 GALILI-SHARVIT 1988.
69 GALILI vd. 2015b, 2017b.
70 ZVIELY vd. 2006.

57