Page 66 - TINA Dergi Sayi 11

TINA

Denizcilik Arkeolojisi Dergisi

5. TARTIŞMA Jean şövalyeleri tarafından gerçekleştirilmiş ve bu
5.1. Sualtında Kalmış Arkeolojik Yapının İşlevi, dönemde Bodrum Kalesi (Aziz Peter Kalesi) inşa
35
Dönemi ve İnşa Malzemesi edilmiştir . Kale inşasında ise Mausoleum taşlarının
Antik Halikarnassos, ticari ve askeri limanların yanı sıra, antik kent dokusundaki yüzeyde bulunan
yanı sıra gizli liman ile ilişkilendirilmektedir. Spratt mermer sütun parçaları ve sütun başlıkları ile kesme
ve Newton sualtında kalmış mimari kalıntıyı ticari taşlar kullanılmıştır. Şövalyelerin kaleyi inşa eder-
ve gizli limanı ayıran bir yapı olarak çizerken; Pe- ken, tehdidin karadan geleceği düşüncesiyle savun-
dersen kalıntının askeri yapıların bir parçası oldu- ma sistemleri ve duvarlarını kuzey ve batı cephe-
ğunu ve askeri limanın batı kenarını oluşturduğunu lerinde güçlendirdiği görülmektedir. Bu genel yapı
31
ifade etmektedir . Söz konusu mimari yapı, çeşitli göz önüne alınırsa, mendireğin şövalyeler tarafından
araştırmacılar tarafından çizilen planlarda ve ya- yapılmış olması mümkün değildir. Aksine, olasılıkla
yınlanan çalışmalarda mendirek olarak anılmıştır . o dönemde üzerinde ek yapılar da bulunan ve kuzey-
32
Mendirek, aralarında kot farkı olan, biri dar ve diğeri doğusundaki top koruganlarına ve istinat duvarlarına
geniş iki uzun platformdan oluşmaktadır. Her iki çok yakın bir konumda olan mendirek, karadan gele-
platformun arasında yer alan kanalın fonksiyonu tam cek bir saldırı için bir zemin oluşturacağından şöval-
olarak anlaşılamamaktadır. Bölgede bu tip bir yapı yeler tarafından sökülerek tahrip edilmiş olmalıdır.
benzerine daha önce rastlanmamıştır. Ayrıca, şövalyelerin genel inşa tarzına bakıldığında,
Mendireğin üzerinin yaklaşık 10 cm kalınlığında yakınlarında bulunan kullanabilecekleri her türlü
bir balçık tabakasıyla kaplı olması, buluntuların ta- inşa malzemesini sökerek, devşirme olarak kalede
nımını güçleştirmekle beraber, yapımında seramik kullandıkları görülmektedir.
parçalar ve çakıl taşlarıyla karışık bir tür hidrolik Mausoleum’un yapı malzemesi olan taşların taşın-
harç kullanıldığı anlaşılmaktadır. Mendireğin, moloz masında deniz yolunun kullanıldığı bilinmektedir.
taş, kum ve hidrolik harç karışımı büyük bir kütle Yeşil taş olarak tanımlanan yapı taşları, Bodrum
şeklinde inşa edildiği görülmektedir. Doğudaki geniş Yarımadası’nın kuzeybatı sahilindeki Koyunbaba
bölümün güneyinde bulunan platformun üzerinde, mevkiinden deniz yoluyla getirilmiş ve Halikarnas-
askeri limanın giriş güvenliği için savunma amaçlı sos limanında boşaltılarak inşa alanına taşınmıştır.
bir kule , fener ya da anıtsal bir yapı olduğu düşü- Ayrıca, anıtın dış cephe süslemesini oluşturan beyaz
33
nülmektedir (Fig. 7). mermerlerin de Marmara Adası mermerleri olduğu-
1967 yılında çekilen hava fotoğrafına dayanarak, nu düşündüğümüzde, bu mermerlerin de deniz yo-
mendirek üzerinde yapılan hafriyatlar nedeniyle, her luyla taşınarak limana getirildiği anlaşılmaktadır. Bu
iki bölümün kuzey kısımlarının tıraşlandığı anlaşıl- ölçekte bir taşımacılık ile yükleme ve boşaltmanın
maktadır (Fig. 8). Eski fotoğrafta, mendireğin kuzey yapılabilmesi için yeterli düzeyde altyapıya sahip bir
ucunun kıyıya bitişik olduğu görülmekte olup, gü- limana ihtiyaç olduğunu söylemek mümkündür. Bu
nümüzde bu bölümün kıyı ile bağlantısının ortadan nedenle liman, Mausoleum’un inşa döneminde son
kalktığı tespit edilmiştir. halini almış olmalıdır.
Kesin bir bilgi bulunmamakla birlikte limanın ve Sismik verilerin yorumlanması sonucu, antik men-
mendireğin Mausolos döneminde (MÖ. 377-353) direğin ana kayanın üzerine oturtulmayıp gevşek
inşa edildiğini kabul etmek mümkün görünmektedir. sediman üzerine inşa edildiği ve günümüze kadar
Bölge tarihine baktığımızda Halikarnassos’un en bü- geçen süreçte etrafının dolduğu, tektonik olaylar
yük imar faaliyeti Mausolos döneminde gerçekleş- nedeniyle de genel yapısının bozulduğu söylenebi-
miştir. İskender ve sonrasında (MÖ 334) ise kent- lir. Mendireğin temel seviyesi nispeten daha sert ve
34
teki imar faaliyetlerinin giderek azaldığı ve özellikle sağlam kayaçlardan; üzeri ise harçla karışık bir mal-
Bizans Dönemi’nde şehrin bölgedeki öneminin zemeden inşa edilmiştir. Mendireğin kaplama taşla-
ortadan kalktığı söylenmektedir. Sonraki dönemde rı, Bodrum Kalesi inşası sırasında ya da öncesinde
şehirdeki önemli bir imar faaliyeti MS.15.yy’da St. savunma amaçlı sökülmüş olmalıdır.

31 Kaptan Spratt’ın 1847’de, Newton’un 1862’de ve Pedersen’in 2010’da çizdiği Halikarnassos planlarında söz konusu yapı yer
almaktadır. Bununla birlikte, gizli liman ile askeri liman tanımları arasında tutarsızlık bulunmaktadır.
32 BLACKMAN 1973; 125-126, PEDERSEN 1994a, 219; 2010.
33 BLACKMAN 1973, 125. Pedersen (2010) mendireğin doğu bölümünün savunma duvarı ve geniş platformun da büyük bir kule
taşıma olasılığından bahsetmektedir. Bununla birlikte olası bu yapılara ait az sayıda taş mendireğin sadece uç bölümde görülmektedir.
34 SEVİN 2001, 108.
35 PEDERSEN 1994a, 216.
64