Page 38 - TINA Dergi Sayi 08

TINA

Denizcilik Arkeolojisi Dergisi

Ahşap ızgaranın üzerinde salın kontrolü için iki Diyarbakır’dan, hububat yüklemesi ise genellikle Diyar-
uzun sırık ve bunları kullanan iki kişinin bulunması bakır-Bismil’den yapılmaktadır. Keleklerin sahipleri de
zorunludur. bazı durumlarda bu yolculuğa eşlik etmektedirler. Birden
Keleği kullanan kişiye “Tarah” denilmektedir. Kelek fazla kelekten oluşan yolculukta genellikle öndeki kelek-
kullanım amacına göre, yük taşımacılığı, yolcu taşıma- te yer almaktadırlar. Yolculuk sırasında akşam olup hava
cılığı için siparişle hazırlanmaktaydı. Bazı durumlarda karardığı zaman akşam yemeği ve uyumak için genellikle
yolcunun isteğine bağlı olarak kelek üzerinde üstü kapa- önceden belirlenmiş noktalarda durmak gerekmektedir.
lı küçük bölümler de eklenmektedir. Kelek taşımacılığı Ayrıca yolculuk sırasında, havası boşalan tulumların şi-
genellikle karların eriyip suların yükseldiği Nisan-Hazi- şirilmeleri, gevşeyen ipler varsa bir sonraki gün için sağ-
ran ayları arasında yapılmaktadır. Suların yüksek olduğu lamlaştırılmaları, keleğin genel bakımının da yapılması
Nisan ve Mayıs aylarında yolculuk Diyarbakır-Musul gerekmektedir. Bu mecburi konaklama süresince kelek
arasında dört gün, suların azalmaya başladığı Haziran üzerindeki ticari malların hırsızlara karşı korunması için
ayında ise ortalama yedi gün sürmektedir. Bölgedeki silahlı nöbet tutulduğu da bilinmektedir. Bu nedenle Dic-
iyi kelekçilerin genellikle Hasankeyf’ten çıktığı söylen- le üzerinde yolun uzun veya kısa olması nedeniyle belli
mektedir. Bu nedenle kelekçilik yakın zamanlara kadar rotalar ve liman / durma noktaları oluşmuştur. Bunlar
Hasankeyf’te yaşayan insanlar açısından önemli meslek- kısa zamanda gidilen doğu-batı ile daha uzun yolculuk
lerden biri olmuştur. Yaklaşık 50 yıl öncesine kadar Ha- gerektiren kuzey-güney rotalarıdır.
sankeyf’te birbiriyle akraba olan 5-6 farklı kelek filosu Kuzey-güney yönlü seferin sonunda Musul’a ulaşıp
sahibi olduğu bilinmektedir. Son kelek filolarından biri yükler boşaltıldıktan sonra keleğin üzerindeki tulumlar
Cemil Maragoz’a ait olup bu kelek filosu 100’er tulum- ve ağaçlar sökülüp, ağaç kısmı orada bulunan tüccarlara
16
luk 15 kelekten oluşmaktadır . satılmaktadır. Toplanan tulumlar havaları indirilip kuru-
Hasankeyf’te oturan kelekçiler taşınacak bir yükün tulduktan sonra üst üste gelecek şekilde istiflenmeden
siparişi geldiğinde hayvanlara yükledikleri tulumlarla önce birbirlerine yapışmamaları için kurutulup nar kabu-
yükün bulunduğu alana gidip kelekleri orada hazırlamak- ğunun dövülmesiyle elde edilen bir çeşit pudranın arala-
tadırlar. Taşınacak yük gazyağı, şeker, tuz ise yükleme rına serpilmesi gerekmektedir.

16 Hasankeyfli kelekçi Cemil Marangoz 1930’lu yıllara kadar ke-
lekçilik yapmıştır. Esas ustalığı ahşap kayık yapmak olduğu için
soyadı kanunu ile birlikte aileye “marangoz” soyadı verilmiştir.
Burada kullandığımız Hasankeyf’le ilgili bilgilerin büyük bölü-
mü, Cemil Marangoz’un oğlu Mehmet Marangoz tarafından bize
anlatılanlardan oluşmaktadır. Vermiş olduğu bilgilerden dolayı
Sn. Mehmet Marangoz’a teşekkür ederim.

Fig. 10: Albert Gabriel tarafından 1932 yılında Hasankeyf’te
çekilen fotoğraf . (Gabriel 2014, Levha XLI)
Fig. 10: A photograph from Hasankeyf taken by Albert
Gabriel in 1932. (Gabriel 2014, plate XLI)

36