Page 39 - TINA Dergi Sayi 7

TINA TINA

Denizcilik Arkeolojisi Dergisi Maritime Archaeology Periodical

Söz konusu teknolojilerden biri olan Yanal Taramalı One remote-sensing technology, side-scan sonar,
Sonar yöntemi kullanılarak yapılan araştırmalarda kısa allows for the investigation of large areas within a
3
sürede geniş alanları tarayabilmek mümkündür. Ayrıca, short period of time . It also helps overcome chal-
3
görüş mesafesinin az olduğu bulanık sular, güçlü akın- lenges such as poor water visibility and strong cur-
tılar gibi zorlukların da üstesinden gelinebilmekte; tüp- rents; risk factors of survey commonly encountered
lü dalışın risk faktörleri ortadan kalkmaktadır. Bununla while diving on SCUBA. However, side-scan sonar
birlikte, dalış yönteminde olduğu gibi kesin sonuçlar has some disadvantages; often imprecise results,
sağlamaması, ekipman ve gemi maliyetlerinin yüksek and the high costs of equipment and research ves-
olması gibi dezavantajları da bulunmaktadır. sels.
Yanal taramalı sonar, sadece batıkların tespit edilme- Side-scan sonar is not only used to detect shipwre-
si için değil, aynı zamanda batık alanı ve çevresinin cks, but also to monitor known shipwreck sites and
izlenmesi için de kullanılabilmektedir. Sonar ile deniz their surroundings. By imaging the seafloor using
tabanı görüntülenerek, gerek balıkçılık faaliyetleri, ge- a side-scan sonar, it is possible to identify damage
rekse gemi çapalarının batık alanları üzerinde ve çev- caused both by fishery (e.g., trawlers) and anchors
resinde yarattığı tahribat tespit edilebilmektedir. Sualtı drug over wreck sites. For these reasons, it is im-
kültür mirasının korunması için söz konusu alanların portant to monitor known sites for protection of the
izlenmesi ve tehlike altındaki bölgelerde koruma yön- underwater cultural heritage and develop protection
temlerinin geliştirilmesi önem arz etmektedir. protocols for those sites.
T.C. Kalkınma Bakanlığı’ndan alınan destekle, Doç. Within the context of the Shipwreck Inventory
Dr. Harun Özdaş tarafından yürütülen Türkiye Batık project of Turkey (TUBEp), led by Associate pro-
Envanteri Projesi (TUBEP) kapsamında, uzun yıllardır fessor Dr. Harun Özdaş, and funded by the Ministry
kesintisiz olarak sürdürülen sualtı arkeolojisi araştır- of Development of the Republic of Turkey, many
malarında Tunç Çağı’ndan başlayarak Osmanlı Döne- wrecked ships have been documented during arc-
mi’ne kadar çok sayıda batık belgelenmiştir . Anadolu haeological surveys carried out over several years;
4
kıyılarında geçmiş yıllarda yaptığımız sualtı araştır- many dating from the Bronze Age to the Ottoman
malarında bulunan batık alanlarından çoğu geleneksel period . In the past, most shipwreck sites have been
4
dalış yöntemleriyle tespit edilmiştir. 2015 yılında DEÜ detected by traditional diving methods during sur-
Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü altyapısı- veys carried out along the Anatolian coasts. By using
na kazandırılan yanal taramalı sonar cihazı sayesinde side-scan sonar, loaned from the Institute of Marine
araştırma alanı genişletilerek, genellikle 45 m’den az Sciences and Technology of Dokuz Eylul University
olan standart dalış derinliklerinin ötesinde inceleme in 2015, it has become possible to extend the survey
yapmak mümkün olmuştur . field, and explore beyond scuba diving depths, whi-
5
5
ch are typically restricted to less than 45 m .
3 Yanal taramalı sonar (Side-Scan Sonar), deniz tabanı ve üzerinde bu-
lunan objelerin akustik olarak görüntülenmesini sağlayan bir cihazdır. 3 Side-Scan Sonar is a system for acoustically imaging the sea-
Hareketli bir gemiden kablo ile denize sarkıtılarak deniz tabanına ya- floor and for searching and detecting objects on the seafloor. An
kın bir seviyede çekilen bir sualtı ünitesinden (towfish) gönderilen ses underwater unit (towfish), which towed from a moving vessel
sinyalinin, deniz tabanından ve üzerindeki objelerden geri yansıma- by a cable getting closer to the seafloor, transmits an acoustic
sının (echo) alınarak akustik görüntü elde edilmesi prensibine daya- signal and receives the return signal (echo) from the seafloor
nır. Gönderilen sinyal, sualtı ünitesinin altından deniz tabanının her or other objects. The signal sweeps the seafloor from under
iki yanını taramakta olup (range), tek bir çalışma hattında, üç km’ye the towfish to either side (range) up to three kilometers can be
varan genişliklerde alan görüntülenebilmektedir. Cihazın çalışma fre- scanned on a survey line. The scanning area, which is depen-
kansına bağlı olan tarama alanı, limitleri içerisinde sonar operatörü dent on the operating frequency of the sonar system, can be
tarafından belirlenebilmektedir. Sualtı arkeolojisinde kullanılan yanal determined by the sonar operator within the device limits. The
taramalı sonar sistemleri yüksek frekanslı ve dolayısıyla yüksek çö- side-scan sonar systems used in underwater archeology should
zünürlüklü olmalıdır (optimum 900 kHz). be high frequency for high resolution (optimum 900 kHz).
4 GREEN vd. 2011, 60; ÖZDAŞ 2008; 2010; ÖZDAŞ vd. 2012, 119. 4 GREEN et al. 2011, 60; ÖZDAŞ 2008; 2010; ÖZDAŞ et al. 2012, 119.
5 Yanal taramalı sonarın kurulum ve test çalışmalarında Deniz Kuv- 5 For the initial installation and test work of the side-scan sonar,
vetleri Komutanlığı’ndan eğitim desteği alınmıştır. the Naval Forces Command provided training support.
36 37