Page 26 - TINA Dergi Sayi 7

TINA TINA

Denizcilik Arkeolojisi Dergisi Maritime Archaeology Periodical

DOğu AKDenİZ’De bİtKİ Ve HAYVAnLArIn anavatanı değildir. Dolayısıyla, adada Neolitik Dö-
DenİZAŞIrI trAnSFerİ: KIbrIS Örneğİ nem’in başlarından itibaren gördüğümüz tüm memeli
türleri ve tahıl-bakliyatlar deniz araçlarıyla buraya ta-
Yiyecek üretimciliğine dayalı yerleşik yaşam Ho- şınarak getirilmiş olmak zorundadır. Adaya gelen ilk
losen Dönem’in başlarından itibaren Güneybatı çiftçilerin Levant’taki doğal habitatı Kıbrıs’ta yarat-
Asya’nın farklı noktalarında birbirinden bağımsız mak istedikleri anlaşılır. Yanlarında sadece evcil hay-
süreçler olarak ortaya çıkmış; ancak kısa zamanda van ve bitkileri değil, geyik ve tilki gibi yabani hay-
40
birçok toplumun benimsediği ortak bir yaşam biçi- vanları da getirmişlerdir . Evcil köpek ve kedilerle,
mi halini almıştır. Bu tarihi gelişmeler içinde en öne olasılıkla kargonun içine gizlice sızmış olan, fareler
çıkan süreçlerden biri bitki ve hayvanların evcilleş- de Kıbrıs’a dışarıdan gelmiştir. Tüm bu hayvanlar
tirilmesidir. Yaklaşık olarak MÖ 8500-7000’lerde içinde sadece domuzun adaya Holosen öncesinde ge-
tamamlanan evcilleştirme süreçlerinden sonra, bu tirilmiş olduğu ve yerel olarak evcilleştirilmiş olabi-
yeni türlerin Anadolu ve Akdeniz’e hem kara hem de leceği olasılığı üzerinde durulur .
41
deniz yollu transfer edildiği görülür . Tüm bu örnek- Denizcilik açısından bu durumun yeni dezavantaj-
36
ler içinde, transferin denizaşırı ulaşımla gerçekleştiği lar yarattığı kuşkusuzdur. Özellikle Kıbrıs’a giderken
yerlerden biri Kıbrıs Adası’dır. Daha önce, Kıbrıs’ın hayvanların su ihtiyacının karşılanma gereği, sığır-
Geç Epipaleolitik Dönem’den beri konar-göçer grup- ların ayakta seyahat etme zorunlulukları, deniz araç-
lar tarafından ziyaret edildiğini belirtmiştik. Dolayı- larının hacimli ve ağır kargoyu taşıma kapasitesine
sıyla, Levant-Anadolu kıyılarında yaşayan toplumlar sahip olma gerekliliği ve yol üzerinde mola verme
için Kıbrıs’a ulaşım bir ilk değildir. Ancak, Neolitik imkânının olmaması Neolitik denizcilerinin aşması
Dönem’le birlikte, adaya sadece kısa süreli veya gereken önemli engeller olarak sıralanabilir. Ne var
mevsimlik ziyaretler gerçekleştirilmekle kalmamış, ki, tüm bu olumsuzluklara rağmen, MÖ 9000’lerde
yaklaşık MÖ 9000-8500’lerden itibaren yerleşmeler (veya daha önce) adaya domuzun götürüldüğü, MÖ
kurulmuştur. Bunlar arasında Asprokremnos, My- 8500-8000’lerden itibaren koyun, keçi ve sığırın
louthkia ve Klimonas gibi Erken Çanak Çömleksiz adaya ulaştığı görülür . Hatta, adaya götürülen bu
42
Neolitik Dönem kamp alanı/yerleşmelerinden son türlerin henüz evcilleştirme süreçlerinin tamamlan-
yıllarda edinilen zooarkeolojik ve botanik veriler madığı, dolayısıyla morfolojik olarak yabani türler
adaya yerleşmek amacıyla göç eden grupların beslen- olarak transferlerinin gerçekleştiği önerilmektedir.
meleri ve kültürel pratikleri hakkında önemli bilgiler Beslenen sürü hayvanlarının yanında, evcilleştirile-
sağlamaktadır . meyen İran alageyiği (Dama mesopotamica) ve kı-
38
Kıbrıs’ın özelliklerinden biri, Buzul Çağı sonrası zıl tilki (Vulpes vulpes) de adaya getirilerek doğaya
adanın kendine özgü endemik faunasının tamamen salınmıştır. Özellikle geyiğin binlerce yıl boyunca
soyunun tükenmiş olmasıdır. Özellikle Aetokremnos Kıbrıslılar’ın en güvenilir av kaynağı haline geldiğini
gibi alanlardan bilinen cüce su aygırı (Phanourios bilmekteyiz . Tüm bu hayvanlar içinde adaya adap-
43
minutus) ve cüce fil (Elephas Cypriotis) gibi adanın te olamayan veya geniş otlak alanları gerektiğinden
az sayıdaki memeli türlerinden en önemlilerini oluş- insanlar tarafından bakımı zahmetli bulunan sığırın
turan iki hayvanın soyu tamamen tükenmiştir (Fig. Neolitik sonlarında beslenmeden tamamen çıktığını
39
7). Ayrıca, Kıbrıs, Güneybatı Asya’da yetişen hiçbir belirtmek gerekir . Tunç Çağı’nın başına kadar, yani
44
tahıl, bakliyat veya evcilleştirilen sürü hayvanının MÖ 2500’lere kadar, adaya bir daha sığır getirilmez.
36 ZEDER 2008.
37 KNAPP 2013, 74.
38 KNAPP 2013, 66-69.
39 STEEL 2004, 23.
40 STEEL 2004.
41 VIGNE vd. 2012.
42 KNAPP 2013, 74.
43 STEEL 2004, 5.
44 STEEL 2004, 125.
24 25