Page 24 - TINA Dergi Sayi 11

TINA

Denizcilik Arkeolojisi Dergisi

Bornova Ovası’nda Son Buzul Maksimumunu izleyen Holosen transgres- The shoreline that has silted up
yonuyla denizin İzmir Körfezi üzerinden ovaya doğru bugünkü kıyı çizgi- with alluvial deposits and pro-
sine oranla 1,5 km kadar sokulduğu ortaya konmuştur (Fig. 9). Ovanın orta gressed seaward during the past
bölümünde bulunan Yeşilova, İpeklikuyu ve Yassıtepe höyükleri, denizin en 7000 years has started to shift land-
fazla ilerlediği Orta Holosen’de dahi kıyı çizgisinden 2,5 km kadar içeride ward again following the construc-
bulunmuşlardır. Buna karşılık günümüzde kıyıdan 600 metre içeride bulunan tion of the Madra Dam. The Altıno-
Bayraklı Höyüğü ise bir yarımada şeklinde denizle çevrilmiştir (Fig. 10). Ye- va shores has become an area of
şilova Höyüğü 8500 yıl önce ilk yerleşildiği dönemde, kıyı çizgisinin biraz coastal erosion with an impact on
daha açıkta olması nedeniyle, günümüze oranla kıyıya daha uzakta bulun- summer houses along the coastline
muştur. Orta Holosen’den itibaren deniz seviyesi yükselmesinin sona ermesi after construction of a dam on the
ile ovadaki küçük akarsular son 6000 yıllık dönemde ancak 1,5 km’lik kıyı Madra River. The coastal erosion
kuşağını sedimanlarla doldurabilmiştir. Bu olayda Bronz Çağın’da deniz se- still continues to threaten coastal
viyesinde meydana gelen birkaç metrelik alçalma da yardımcı olmuştur . Bu settlements despite many measures
23
dönemde Santorini Volkanı’nın Minoan püskürmesine (GÖ 3640 yılları) ait taken .
12
küllerinin de bölgeye ulaştığı ve Bayraklı Höyüğü çevresindeki küçük göl ve 3- PANAZTEPE, GEDIZ DELTA
bataklıklarda korunduğu belirlenmiştir (Fig. 10). Deniz seviyesinin 2000 yıl Being one of the largest coastal
kadar önce yeniden günümüz seviyesine ulaşıncaya kadarki yükselmesi ise plains of Western Anatolia, Gediz
kara yönünde ilerlemesi açısından etkili olmamıştır . Delta lies on the northern shores
24
5- URLA KIYI DÜZLÜĞÜ, KLAZOMENAİ-LİMANTEPE 13
Batı Anadolu kıyılarında yer alan Urla Yarımadası, tarih çağları boyunca of the İzmir Gulf (Fig. 4). The ar-
yerleşim için elverişli coğrafi şartlara sahip olmuştur. Yarımadaya adını veren chaeological settlements of Panazte-
Urla kentinin kuzeyinde İskele kıyı düzlüğü yer almaktadır. Urla’nın İzmir pe standing on the ridge and skirts
Körfezi kıyısındaki İskele Düzlüğü, batı kesimindeki Klazomenai antik yer- of Maltepe mountain, and Liman-
leşme yeri ile tanınır (Fig. 4). Limantepe, kıyıda 15 m kadar yükseklikte bir kent, its potential harbor site, are lo-
25
tepe olup batı eteğinde batık bir antik liman bulunur . cated in the Maltepe neighborhood
26
14
Arkeolojik araştırmalara göre, burada ilk yerleşme Tunç Çağında (GÖ of Menemen District . The foun-
4800-3900) Limantepe ve güney eteğinde başlamıştır. Gelişen yerleşme, batı- dation and life time of these ancient
ya ve güneye doğru alanını genişletmiş, Arkaik ve Klasik çağların (GÖ 2800- settlements are closely related with
2400) Klazomenai kentini oluşturmuştur . the stages of delta formation. The
27
Helenistik Çağda da kullanılan liman daha sonra işlevini yitirmiş, kentin changes in the sea and shoreline
gelişimi sona ermiştir. Limantepe-Klazomenai yerleşmesinin kuruluş, geliş- during Holocene exerted control
me ve sonlanmasında Holosen transgresyonu, bunu izleyen alüvyal dolgu sü- over formation of Gediz delta. The
reci, küçük ölçülü son deniz seviyesi değişmeleri ve kıyı çizgisi değişmeleri- shoreline which was far off during
nin önemli etkileri olduğu dikkati çekmiştir. İskele mevkiindeki Limantepe ve the Last Glacial Maximum shifted
Klazomenai antik kentleri de bu değişimlerden etkilenmiştir. Limantepe-Kla- landward rapidly during the Ho-
zomenai yerleşmesinin kuruluş, gelişme ve sonlanmasında Holosen transg- locene transgression. It was most
resyonu, bunu izleyen alüvyal dolgu süreci, küçük ölçülü son deniz seviyesi extremely indented during the peri-
değişmeleri ve kıyı çizgisi değişmelerinin önemli etkileri olduğu dikkati çek- od when the sea level covering the
miştir. former Gediz delta area was highest
İskele kıyı ovasında Holosen doğal çevre değişmelerinin ve arazi kulla- (7000-6000 years ago). Later on, it
nımına etkilerinin belirlenebilmesi için toplam 24 delgi sondaj gerçekleşti- reached its present position follow-
rilmiştir. Delgi sondajlardan sağlanan sediman örneklerinin sedimantolojik ing its new and recent delta forma-
ve paleontolojik analizlerine ve arkeolojik bilgilere dayalı jeomorfolojik tion by alluvial deposits transported
değerlendirmelerin sonucunda Holosen transgresyonu ile ilerleyen denizin by the Gediz river. The Panaztepe
kıyı çizgisi, günümüzden 6000 yıl kadar öncelerde, İskele düzlüğünün orta and Limankent settlements on the
kesiminde bugünkü kıyıdan en çok 1 km içeriye kadar sokulabildiği ortaya northeastern ridge of Maltepe in
konmuştur (Fig. 11). Limantepe batısında bu ilerleme çok daha dar alanlıdır. the delta plain were founded around
28
İskele düzlüğünde, Orta Holosen sonrası alüvyal dolguya bağlı kıyı ilerleme- 6000 years ago .
15
sinde iki büyük şekil birimi birlikte gelişmiştir. Bunlardan biri, çok sığ kıyı
profili üzerinde yayvan ve geniş bir kıyı setidir. 12 KAYAN – ÖNER 2007
13 ERİNÇ 1955
23 KAYAN 2012, 2018 14 ERKANAL 2006
24 KARADAŞ 2012, 2014a, 2014b; KARADAŞ vd. 2019a; 15 ERKANAL 2006
KAYAN – ÖNER 2013; ÖNER vd. 2018a, 2019b
25 BAKIR vd 2000
26 ERKANAL 2014
27 ERSOY 1993
28 ÖNER vd 2018b, 2019c, KAYAN vd 2019
22