Page 84 - TINA Dergi Sayi 7

TINA TINA

Denizcilik Arkeolojisi Dergisi Maritime Archaeology Periodical

* Nilhan Kızıldağ

UNESCO SUALTI KÜLTÜREL MİRAS

SÖZLEŞMESİ VE KORUNMASI TOPLANTISI

Mayıs - 1 Haziran 2017 tarihleri arasında altında bırakmasıdır. Geçmişte de iklim değişimleriyle iliş-
Paris UNESCO Genel Merkezi’nde “Ulus- kili olarak eriyen buzullar deniz seviyesinin yükselmesine
29 lararası Sualtı Kültür Mirası Sözleşmesi ve neden olmuş ve eski çağ kıyı yerleşimlerine ait yapılar sular
Korunması” toplantısı gerçekleştirildi. UNESCO Türki- altında kalmıştır. Bu nedenle sualtında kalmış yerleşimlere
ye’yi temsilen “Dünya Sualtı Kültür Mirası Sözleşmesi ait kalıntılar üzerinde yapılan çalışmalar aynı zamanda ikli-
İzleme Grubu Başkanı olarak Dokuz Eylül Üniversi- me bağlı deniz seviyesi değişimini, dolayısıyla da oşinogra-
tesi’nden Doç. Dr. Harun Özdaş, UNITWIN Network fiyi de kapsamakta ve bu alanda önemli veriler sunmaktadır.
üyesi Konya Selçuk Üniversitesi’nden Hakan Öniz ve Toplantıda ayrıca açık deniz balıkçılığının yapmış oldu-
UNESCO tarafından akredite olan Sualtı Arkeoloji Ens- ğu tahribat gündeme gelmiştir. Uygun olmayan avlanma
titüsü’den (INA) Tuba Ekmekçi Littlefield, ilgili alanlar- yöntemlerinin sualtı kültür mirası için nasıl tehditler içerdiği
daki toplantılara gözlemci olarak katılmıştır. ayrıntılı bir şekilde anlatılmıştır. Özellikle Akdeniz’de-
Dünyada sualtında bulunan kültürel mirasın korunma- ki balıkçılık faaliyetlerini Fransa perspektifinden anlatan,
sına yönelik bu sözleşme ile okyanuslarda, denizlerde ve Prof. Dr. Michael L. Hour münhasır ekonomik bölgedeki
iç sularda 100 yıldan daha eski bütün buluntuların koruma balıkçılık faaliyetlerinden söz ederek, bu faaliyetler sırasın-
altına alınması amaçlanmaktadır. Birleşmiş Milletler’e da ortaya çıkan tahribatlara değinmiştir. Özellikle trollerin
üye toplam 192 ülke bulunurken, bu ülkelerden 56 tanesi çok büyük tahribatlar yaptığını anlatmıştır.
sözleşmeyi imzalamıştır. Sözleşmenin evrensel bir boyut Sualtı Kültür Mirasının, bu gezegene özgü bütün insanlı-
kazanabilmesi için bu sayının arttırılması gerekmekte- ğın ortak bir mirası olduğunu herkes kabul etmektedir. Bu-
dir. Türkiye ve Yunanistan’ın imzalamadığı sözleşmeye nun yanı sıra, gezegenin birçok kaynağının hızla tüketildi-
ABD, İngiltere, Almanya, Mısır, Avustralya gibi ülkeler ği aşikardır. Bu tüketim sırasında sadece doğal kaynaklar
de henüz taraf olmamıştır. Bu nedenle sözleşmeye ilişkin değil, kültürel kaynaklar da tahrip edilmekte ve insanlık
birçok konu henüz tartışma aşamasındadır. Türkiye ve di- kendi geçmişine ait izleri de yok ederek kendi varlığını in-
ğer taraf olmayan ülkeler gözlemci statüsünde toplantılara kar eder bir hale gelmektedir.
katılmakta ve gelişmeleri takip etmektedir. Yapılan araştırmalarda, okyanuslarda yaklaşık iki milyon
Toplantının tartışma bölümünde sualtı kültürel mira- balıkçı teknesinin bulunduğu, 23 bininin sanayi tipi olduğu,
sın denizle ilgili olmasından dolayı bu alanda çalışacak her saniye 4.900 kg balığın yakalandığı, yılda yaklaşık 64
arkeologlara deniz ve okyanus konularında da eğitim bin ton balıkçılık malzemesinin denize atılmakta ya da de-
verilmesi gerektiğine vurgu yapılmıştır. Dokuz Eylül nizde kalmakta olduğu da vurgulanmıştır.
Üniversitesi, Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü’nde Dikkat çekilen bir diğer konu ise balıkçılık faaliyetleri
verilen “Deniz Bilimlerine Giriş” dersi bu alanda çalışacak sırasında denizden çıkarılan fosillerdir. Sualtından çıkarılan
araştırmacılara gerekli bilgi kaynağını sağlamakta olup fosillerin de arkeolojik buluntular gibi serbest piyasada satıl-
eğitim programı içinde oşinografi derslerinin de alınması dığına değinilmiştir. Toplantıda ayrıca, savaş gemilerindeki
mümkün olabilmektedir. Toplantıda 2001 sözleşmesinin patlamamış mühimmatlara ayrı bir başlık açılmış; I. ve II.
başarısı için sürdürülebilir gelişim hedefleri ile üye ülke Dünya Savaşı’nda batan gemilerde patlamamış mühimmat-
sayısının 2030 yılına kadar nasıl arttırılacağı ve buna iliş- ların tehdit oluşturduğu ifade edilmiştir.
kin stratejiler konuşulup tartışılmıştır. Dört gün süren toplantıda Sualtı Kültür Mirası hemen he-
Sualtı Kültür Mirası, iklim değişimini de gösteren önemli men her açıdan ele alınırken, özellikle sözleşmeye üye ülke
unsurları içinde barındırmaktadır. İklim değişiminin en sayısının arttırılmasına yönelik çalışmalar yapılacağı, “Bi-
önemli etkisi, buzulların erimesine bağlı olarak küresel limsel ve Teknik Danışma Komitesinin” yeni seçilen üyeler
deniz seviyesinin yükselmesi ve kıyı yerleşimlerini tehdit sayesinde daha aktif olacağı anlaşılmaktadır.

*Yrd. Doç. Dr. Nilhan Kızıldağ, Dokuz Eylül Üniversitesi, Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü, Bakü Blv. No:100 İnciraltı, İzmir.
*Assist. Professor Doctor Nilhan Kızıldağ, Maritime Sciences and Technology Institute, Dokuz Eylül University, Bakü Blv. No: 100
İnciraltı, İzmir.
82 83